İnsana tekrar ve tekrar, bu kadarı da olmaz noktasına getirip, pes dedirten Murtaza, bütün bu davranışlarıyla, özellikle de görevini kutsayışı ve çevresindekilere öğreten adam rolüyle yaptığı baskıdan dolayı, yazar Cervantes'in dünyaca ünlü kahramanı Don Kişot'una benzetilmektedir ki, Orhan Kemal'de özellikle bu bağı, yani Murtaza-Don Kişot benzerliğini romanında birçok kez vurgulamıştır.

Ölse ne lazım gelirdi? Vazife vazifeydi. Vazife sırasında ise görmezdi gözü evladını, demezdi ciğerparem.
Yunanistan'ın Alasonya kasabasından, 1925'lerden sonraki mübadele sırasında, annesi ve erkek kardeşi ile Türkiye'ye gelmiş, göçmen bir ailenin üyesiydi Murtaza. Bırakıp geldikleri mallarına karşılık, akrabalarının hakları olmadığı halde aldıkları onca mülkiyete rağmen, o doğruyu söylemeyi tercih etmiş ve biz fakir insanlar idik memlekette, yok idi başkaları gibi tarlalarımız. Var idi küçük bir bahçeciğimiz. "Söylemem yalan, yakışmaz bana" diyerek, hiçbir zaman hakkı olmayan bir şeye el uzatmamıştı.
Bu tavrı sonrasında uzun yıllar boyu eleştirilip, annesinin vefatı ardından kardeşi tarafından terk edilse de, o hep aynı savunmayı yapmıştı. Balkan harbi sırasında şehit düşen Kolağası Hasan dayısına atıfta bulunarak, "Yeter bu şeref hem da şan bana, ne lazım tarla? Ne lazım konak? Ne lazım at, araba? Dolaşır benimde damarlarımda şükür, dayım Hasan Bey'in mübarek kanı!" deyip işin içinden çıkmıştı. Nitekim denediği birkaç işten sonra yapmaya başladığı mahalle bekçiliği ile Kolağası Hasan dayısının şanına uygun bir şekilde çalıştığına kanaat getirmişti. Koskoca Türkiye hükümeti onu buraya sarhoşlardan korksun, hırsızlardan avanta alsın, gece yarılarından sonra da tam siper horlasın diye tayin etmemişti.

Yukarıda Allah, Ankara'da devlet hem de hükümet, burada da Murtaza'ydı. Görmüştü kurs, almıştı çok sıkı terbiye amirlerinden.
Mahalleliyi uygulamaya zorladığı kuralların birçoğu örneğin gece on ikiden önce uyuma zorunluluğu gibi, onları öylesine zıvanadan çıkarmıştı ki, sonunda istifasını istemek zorunda kalmışlardır. Murtaza'nın insanları çıldırtan kuralcılığı, kimi zaman saf ve komik duruma düşmesine sebep olsa da, genelde anlayışsız bir işgüzar olarak algılanmasına sebep olmuştur.

Sadece çevreye değil, kendi ailesine benzeri kuralcı tavırlarla yaklaştığı için ailesi tarafından da bir türlü anlaşılamamıştır. Sanat okuluna girip, babasının subay olma hayallerini tuzla buz eden oğlu Hasan, Murtaza'nın gözünde iki paralık etmez. Değil tesviyeci olup çok para kazanma ihtimali, Hasan dayısının yolunu tutmadıktan sonra ne önemi vardır. İkisi öğrenci, ikisi işçi diğer kızlarının ise zaten subay olma şansları olamadığı için baştan beri gözünde hiçbir değeri yoktur. Ama varsa yoksa küçük oğlu Hasan, dayısına benzeyecek tek çocuğu odur, kim bilir böylece amacına ulaşacak ve oğlunu tıpkı kolağası dayısı gibi asker yapacaktır.