Hayatın kalbinden bir edebiyatçı: Orhan Kemal

Yazar inceleme
 

Hayatın kalbinden bir edebiyatçı: Orhan Kemal
 

YUSUF ÇOPUR
 

Mehmet Nuri Gültekin tarafından kaleme alınan Orhan Kemal'in Romanlarında Modernleşme, Birey ve Gündelik Hayat, Orhan Kemal okurları ve edebiyat araştırmacıları için önemli bir kaynak. Mehmet Nuri Gültekin, kitapta Kemal'in romanlarının ruhsal ve sosyolojik haritasını çıkarırken, Türkiye'nin o dönemdeki değişimine de ayna tutuyor.

Yazmak. Var olmak. Varlığını hissetmek. Yazmazsam ölürüm diyebilecek kadar yazmakla nefes almak. Yazmak. Hayata tutunmak. Hayatın ellerinden tutmak. Yazmak veresiye umutlar sunmak, hayata. Yazmak, hayal kurmak. Hayal ve hayat. Yazmak. Susmak. Susarak konuşmak. Yazarlar. Suskunlar. Söylenmişlerin hepsine dair yeni şeyler söylemek. Hayattan damlayan sevgiyi, umudu, kederi, hayali, neşeyi, acıyı; hayatta ne varsa yaşanmış ve yaşanmaya dair, hepsini biriktirip deryalar kurmak. Yazmak. Yaşamak. Orhan Kemal. Yazmakla yaşamanın önüne konulabilecek en güzel isim. Orhan Kemal. Hayat olmak. Hayatin her rengine, rengini katmak...

Orhan Kemal'in yazdığı her hikâyede, romanda ya da gazete yazısında zengin olay, duygu ve karakterlerin hayatla olan bağları rengârenktir. Mehmet Nuri Gültekin, Orhan Kemal'in Romanlarında Modernleşme, Birey ve Gündelik Hayat'da Orhan Kemal'in eserlerinden hayatımıza akan bu renklerde geziniyor. Büyük bir titizlikle hazırlanan eser, Orhan Kemal'in eserlerinin ruhsal, psikolojik ve sosyolojik haritasını çıkarması anlamında önemli bir çalışma. Toplumun değişimi ve çözülme, Anadolu'daki değişimin topraktaki yansıması, geleneksel yapıda büyük dönüşüm ve çözülme, köyden kente akış, göç ve zıtlıklar, kentte insan kitabın konu başlıklarını oluşturuyor.
Yirmi altı romana, dört büyük, iki yüz kırk küçük hikâyeye, onlarca senaryo, röportaj ve tiyatro eserine imza atan Kemal, bu eserlerinde toplumun sosyal sorunlarını yansıtmaya çalışmıştır. Onun eserlerinde, ekonomik meseleler, sınıf çatışmaları, dinî meseleler, kurumsal sorunlar, sosyal ve ideolojik problemler ve siyasal gruplaşmalar ele alınan başlıca sosyal gerçekliklerdir. Mehmet Nuri Gültekin, eserinde bu gerçeklikleri modernleşme, birey ve gündelik hayat ekseninde irdeliyor.

Köyden kente ilk akış
Göç olgusu, toplumların sosyokültürel, ekonomik, politik yani tüm yapısı ile doğrudan ilişkisi olan etkileyici bir olaydır. Göç olgusu toplumsal açıdan değerlendirildiğinde, toplumun yeniden bir yapılanma süreci içine girdiği sermaye, emek ve mekânda yeni bir denge kurulduğu ve bunun da evrimsel bir boyut
kazandığı görülmektedir: modernleşme. Orhan Kemal gerçekliğinin bu göç ve modernleşme olgusundaki bireyleri anlatirkenki en büyük özelliklerinden biri, bu insanların bütün varoluş koşullarının acımasızlığı, sömürü, ezilme, kent-kır gibi sosyal ilişkiler yumağında onları en "insan" halleriyle ortaya koymasıdır. Bireylerin değişen toplumsal koşullarda çok farklı kişilik özellikleri ortaya koyup sahip olduğu bütün değerleri, değişime göre nasıl yeniden düzenlediğini rahatlıkla görebiliriz. Konusu, anlatımı ve gerçekliğiyle edebiyatımızda önemli bir yere sahip Bereketli Topraklar Üzerinde her bakımdan bütün bu olguların iç içe geçtiği göç romanlarından ilki olma özelliğini taşımaktadır.

Büyük dönüşüm ve çözülme
Gültekin, eserinde, bu romanı köyden kente göç ve taşranın kendi içinde hareketi olarak değerlendiriyor.
Tarihsel olarak Cumhuriyet'ten sonraki ilk dönemleri kapsayan hızlı modernleşme ve dönüşüm 1940'larda çok farklı boyutlar kazanır. Tarımda makineleşme, kırsal nüfusun toprak ilişkileri, kapitalist iç ve dış pazara eklemlenme süreci, sözü edilen bu dönüşüm ve modernleşme dönemlerinin içerisinde yer alır. Anadolu'da küçük bir kentteki olayları ve bunun ardındaki daha büyük çaplı olguya değinen El Kızı, tarihsel olarak da dönüşüm ve değişimin ilk yıllarındaki tepkileri anlamada önemli ipuçlan içerir. Yine eser, Orhan Kemal'in kentte çizdiği parçalanmış insan karakteristiği açısından dramatik karşılaşmaların hâkim olduğu bir yapı özelliğine sahiptir. Mehmet Nuri Gültekin, eserinde bu yapı özelliğinden yola çıkarak El Kızı'nı geleneksel yapıda değişim ve çözülme ekseninde değerlendiriyor. Orhan Kemal'in Romanlannda Modernleşme, Birey ve Gündelik Hayat, Orhan Kemal okurları ve edebiyat araştirmacıları için (tabii ki edebiyatı seven herkes için) önemli, okunası, değerli bir kaynak.

Gültekin'in Orhan Kemal'in Romanlarında Modernleşme, Birey ve Gündelik Hayat kitabı Everest Yayınları tarafından yayımlandı.