Hapishane arkadaşlığının hiçbir arkadaşlığa benzemediğini, farklı bir yeri olduğunu, duyduk dinledik hep. Türk edebiyatının iki büyük kaleminin hapishane arkadaşlığını merak edenler için, edebiyat, siyaset ve hayat dersleri ile dolu, Orhan Kemal'in Nâzım Hikmet'le 3,5 Yıl kitabı Everest Yayınları'ndan çıktı. Rus Yazar Radi Fiş, Nâzım Hikmet'le ilgili bir çalışma yapmak için Türkiye'ye geldiğinde Orhan Kemal'le de görüşür. Orhan Kemal, saatlerce kendinden geçercesine Nâzım Hikmet'le yaşadıklarını hatırladığı kadarıyla anlatır. Daha sonra Orhan Kemal, Nâzım Hikmet'le 3, 5 Yıl adıyla bir kitapta toplar anılarını. Kitap, 2000 yılına kadar farklı yayınevlerince basılır. 2000 yılındaki baskısına Orhan Kemal'in not defterinden Nâzım Hikmet'le ilgili notları ve Nâzım Hikmet'in Orhan Kemal'e yolladığı mektuplar eklenir. Everest Yayınları tarafından yeniden basılan kitap, Nâzım Hikmet'le ilgili kitaplar içinde önemli bir yere sahip. Kitapta, usta ile çırağın, iki edebiyat ustasının ve iki yol arkadaşının sanatsal yönlerinin yanı sıra insan hallerini göreceksiniz. Orhan Kemal, Niğde'de askerlik yaptığı sıralar 'asker çantasında Nâzım Hikmet'in şiir kitaplarıyla gazetelerden kesilmiş birtakım kupürler' taşıdığını ve kimi yerde siyasi tartışmalara girdiğini 'Yaşam ve Sanat Serüvenim' başlıklı bir yazısında anlatıyor. Kuvvetle ihtimaldir ki, Orhan Kemal, çantasında şiir kitaplarını taşıdığı şairin kitaplarının günün birinde tutuklanmasına büyük ölçüde etki edeceğini tahmin etmiyordu. Yine Orhan Kemal, şiirlerini okuduğu için tutuklandığı şairle günün birinde aynı hapishanede yıllar geçireceğini de tahmin etmiyordu. İşte '940 yılının kışı'nda, 'Hapishane kaleminde, sabıka defterlerinde' çalışan Orhan Kemal, bir sabah Nâzım Hikmet'in siyatiklerinden rahatsızlığından dolayı Bursa Cezaevine geleceğini kâtipten duyar. Orhan Kemal'in o anda aklından geçen şu düşünceler, Nâzım Hikmet'le ilgili geniş yığınların tutumunu ifade eder: 'Herkes gibi onun uzaktan hayranlarındandım. Herkes gibi, 'Nedenini bilmeden' ona kızıyordum, fakat ihtimal, herkes gibi nedenini bilmeden, yahut pek az bilerek, seviyordum onu: müthiş, muazzam, doyuran sanatını.' Orhan Kemal, Nâzım Hikmet'in geleceği haberini kendisi gibi şiir yazan arkadaşlarına ve ardından tüm hapishaneye yayar. Nâzım'ın geldiği gün de müdür odasının önünde, 'dümenin yanına bağdaş kurup oturmuş', 'Türkmenistanlı bir Buda heykeli'ni bekliyordur. Nâzım Hikmet'in gelişinden hemen iki saat sonra, Orhan Kemal, beklenmedik şekilde Nâzım Hikmet'le ne kadar yakın olunabileceğini görecektir. Ne hakkında anlatılan olağanüstü davranışlar, ne rahatsız edilmeye gelmeyip, 'yataklarını topladığı gibi' gitmesi: 'Aman birader,' dedi. 'kapı kapı üstüne, kilit kilit üstüne' İdareye çıkmak da bir dert burada' Kaç kapı var üzerimizde Allah aşkına?'Bunu evvelden ben de merak etmiş, saymıştım. 'Altı'' dedim.'Füüüüüüüyt!!!'Nâzım Hikmet'in hapishaneye gelişiyle, şu ıslığa kadarki zaman iki saatten çok değildi. (')Orhan Kemal, iki saat içinde Nâzım'la 'senlibenli' olmuştur. Ardından sanatında ve yaşamında büyük etkileri olan bir dostluk başlar.

'SİZ DÜZYAZI YAZIN DÜZYAZI'

Orhan Kemal, büyük bir heyecanla şiirlerini Nâzım'la paylaşır. Fakat daha ilk şiirlerinde, 'yeterler' ve 'berbatlar'la karşılaşır. Ardından gelişen sohbette Nâzım, Orhan Kemal'le yakından ilgilenmek istediğini söyler. İleriki günlerde Orhan Kemal'in bir roman çalışması Nâzım Hikmet'in eline geçer:(') Adeta soluk soluğa sordu:'Siz mi yazdınız bunu?'Çekinerek, 'Evet'' dedim.'Birader,' dedi, 'neden bahsetmediniz bundan. Siz düzyazı yazın düzyazı!'Artık, Orhan Kemal, şiirden çok nesirle uğraşmaya başlar. Kitapta, Nâzım Hikmet'in sanatı üzerine bir çok tanıklık bulunabileceği gibi, en büyük eseri olan Memleketimden İnsan Manzaraları'nın oluşum sürecine ait birçok anekdotla karşılaşmak mümkün. Nâzım'ın büyük eserinde geçen şu söz, o dönemde 'balkanlı bir ihtiyar'ın söylediği sözdür:'madenin tuncuİnsanın piçiİyisi de var'Yine Orhan Kemal, şu sözlerle Nâzım Hikmet'in eserlerindeki malzemeyi çok iyi özetlemektedir: Memleketimden İnsan Manzaraları'na kimler malzeme vermemişlerdir ki? Yayalar Köylü İbrahimler, Çorbacı Memet'ler, Laz Eyüp Ağa'lar, İlyas Kaptan'lar, Balkanlı Muhacir'ler, Azerbaycanlı Şükrü Bey'ler, Galip Usta'lar'

AYRILIK' 'KABİL DEĞİL UNUTMAM SENİ'

Orhan Kemal, 'beş senelik cezasını yiyip' tahliye olacağı gün geldiğinde Nâzım'a, onun için yazdığı şiirleri uzatır. Sen 'Prometenin çığlıklarını kaba kıyım tütün gibi piposuna dolduran adam' Sen benim mavi gözlü arkadaşım Kabil değil unutmam seni'(')Diğer şiir, 'Komik Hürriyet' adlı şiirdir. Nâzım Hikmet, o şiiri çizdiği Orhan Kemal portresinin etrafında süs olarak kullanacaktır. Nâzım Hikmet, şiirleri okuduktan sonra arkadaşına sarılır ve, 'Sağ olun e mi? Beni bundan daha çok memnun edemezdiniz!' der. Ve Orhan Kemal, 'yüreğinin büyük bir parçasını' hapishanede bırakıp Adana'ya gider. Nâzım Hikmet'le 3,5 Yıl, düşünceleri ve sanatıyla Türkiye ve dünyada önemli etkileri olan iki sanat adamının hayatının bir dönemi üzerinde okunması gereken soluksuz bir güzellemedir. Nâzım Hikmet'le 3,5 Yıl/ Orhan Kemal/ Everest Yay./ 128 s.