Bugün, Orhan Kemal’in aramızdan ayrılışının 38. yıl dönümü. Onun, her gün daha da çoğalan okuyucu kitlesine bir başka pencereden Orhan Kemal’i anlatmak için, yazarın oğlu Işık Öğütçü ile Cihangir’deki Orhan Kemal Müzesi’nde bir söyleşi gerçekleştirdik. Orhan Kemal’i bu kez oğlunun ağzından dinleyip onun baba yönünü de tanımak yazara karşı duyduğumuz saygı ve sevgiyi bir kat daha arttırdı. İşte, Işık Öğütçü’nün ağzından Orhan Kemal!

—Öncelikle bizlere Orhan Kemal Müzesinin kuruluş serüveninden ve gerçekleştirdiğiniz etkinliklerden bahseder misiniz?

 

Babamın öldüğü yıl olan 2 Haziran 1970'ten itibaren aile büyüklerimiz ve edebiyatçı dostlar hep bir Orhan Kemal Müzesi açılsın istiyorlardı. Tabi bu bazı olanaklarla gerçekleşebilecek bir şeydi. Bu imkânı 2000 yılında yakalayabildik. Orhan Kemal ailesinin tüm fertlerinin çalışmaları sonucunda 2000 yılında burayı açtık. Her yıl 2 Haziran'da babamın anma gününü gerçekleştiriyoruz. Bu anma gününde, o yılın en iyi edebiyat eserine ‘Orhan Kemal Roman Armağanı Ödülü’nü veriyoruz. Geleneksel hale getirdiğimiz bu anma ve ödül törenini Beyazıt'taki Orhan Kemal Kütüphanesinde gerçekleştiriyoruz.  Bunun yanı sıra Orhan Kemal eserlerinin tüm telif hakkı çalışmalarını buradan yürütmekteyiz. Ayrıca 'www.orhankemal.org' adlı web sitemizde de babama ve eserlerine ait tüm bilgileri tüm Orhan Kemal dostlarıyla paylaşıyoruz. İnternet sitemize de çok büyük ilgi var.

 

—Geçtiğimiz yıllarda Orhan Kemal Müzesi olarak okullara 'kitap kampanyası' çalışmalarınız vardı. Bu çalışmalar hala devam ediyor mu?

 

Bu bizim arkadaşlarımızla beraber yaptığımız bir çalışmaydı. Çeşitli kaynaklar ve sponsorlar sayesinde ihtiyacı olan okullara kitap yardımı yapmaktaydık. Ancak şu anda babamın eserlerine olan ilgi trafiği çok yükseldiği için bu tip kampanyalara pek vakit ayıramıyoruz. Kitap kampanyası bitmiş değil devam ediyor ama şu anda herhangi bir aktivitesi yok. Elimizden geldikçe bu tip kampanyalarda yer almaktan her zaman mutluluk duyarız.

 

— Orhan Kemal eserleri yurt dışında da oldukça ilgi görüyor. Bu eserler hangi ülkelerde okuyucularla buluşuyor?

 

Yunanistan'da yayınlanan pek çok kitap var. Haziran ayıyla birlikte İngiltere ve İtalya'da yayınlanacak olan kitaplar var. Almanya'daki temaslar da sürüyor. Çok yakın zamanda Almanya'da da okuyucularımızla buluşacağız. Bildiğiniz gibi Frankfurt Kitap Fuarına Türkiye konuk ülke olarak katılacak. Fuarla birlikte Türk edebiyatına olan ilgi de artarsa değişik yayın evlerine de bazı Orhan Kemal kitaplarını yayınlatma imkânımız olabilir diye düşünüyorum.

 

—Babanız vefat ettiğinde siz 13 yaşındaydınız. Biz bir yazar olarak Orhan Kemal'i çok seviyoruz. Siz bize baba Orhan kemal'i anlatır mısınız? Orhan Kemal nasıl bir babaydı?

 

Çocuklar için analar, babalar çok önemlidir Onları kaybettiğinizde yerine koyacak kimseyi bulamıyorsunuz. Yıllar geçtikten sonra siz de baba oluyorsunuz. Sizin de evladınız oluyor. Annem de babam da çok zor şartlar altında yaşam mücadelesi verdi Babam evimizi geçindirmek için sürekli gazetelerde iş almak zorundaydı. Aynı zamanda yazdıklarını yayınlatmak amacıyla da yayın evleri ile görüşürdü. Babam da annem de bizleri okutmak için inanılmaz mücadeleler verdi. Babam, çocuklarını çok severdi. Anneme ara sıra takılırdım "Anne derdim sen beni çok döverdin" diye. Annemden çok dayak yedim fakat babamdan bir fiske dahi yemedim. Babamın bizlere bağırmasını bile duymadım. Bunun nedenini uzaklarda aramaya gerek yok. Babamın kitaplarına baktığınız zaman babamın insanlara olan sevgisini görmeniz mümkün. Babam, bırakın çocuklarına vurmayı kendi kitaplarındaki herhangi bir kahramanına bile kıyamazdı. Ben böyle bir sevgi ortamında büyüdüm. Parasızmışsınız hiç önemli değil. Size verilen sevgi ve umut sizi yaşatıyor. Babam benim için çok önemliydi. Babamı genç yaşta kaybettiğim için çok üzgünüm.

Keşke yaşasaydı da şu anda aklımda kalan pek çok şeyi sorabilseydim ona. Babam biraz daha yaşasaydı belki bir kaç kitap daha yazacaktı. Babam biraz daha yaşasaydı ona çektiği acıları unutturacak bir takım maddi imkânlar sağlayacaktım ve bir evlat olarak bundan gurur duyacaktım. Bunları sağlayacak fırsatım olmadı babam çok erken vefat etti. Annem 84 yaşına kadar yaşadı. Hiç olmazsa annemi biraz rahat ettirmeye çalıştık. Ama tabi babanın yeri bambaşka oluyor. Ergenlik ve gençlik yıllarında pek çok hata yapıyor insan. Size yardım edip size fikir verecek birilerini arıyorsunuz. Babamın kitapları ve eserleri bizler için çok önemli bir miras. Babam yazdıklarıyla zaten yaşıyor ama keşke biraz daha yanımızda kalsaydı.

 

—Babanızın yayınlanmamış eserleri var mı?

Ben bunlardan iki tanesini yayınladım. Babamın düz yazılarından ve şiirlerinden oluşan 'Yazmak Doludizgin' ile babamın yarıda kalmış iki eserinin yer aldığı 'Önemli Not!' isimli kitabı okuyucularla buluşturduk. Bir kaç projemiz daha var. Babamın 100. yaşına denk getirmek üzere bir fotoğraf albümünü yayınlamak istiyorum. Ayrıca 1970 yılına kadar babamla ilgili yazılmış yazılardan oluşan bir çalışmayı yayınlamak istiyorum. Bunun dışında son olarak babamın yazdığı ve babama yazılan mektupları derlemek istiyorum.

 

—Babanızın eserlerinde kendinizle örtüştürdüğünüz bir kahraman var mı, bunun dışında babanızın en sevdiğiniz kitabı hangisi?

 

Ben 15 yaşıma dek babamın tüm kitaplarını okumuştum. Ancak o yıllardaki dünya görüşünüzle şu andaki dünya görüşünüz aynı olmuyor. Babamın kitaplarını halen tekrar tekrar okuyorum. Her okuyuşumda bambaşka şeyler keşfediyorum. Daha geçtiğimiz gün 'Eskici ve Oğulları'nı okudum. Babamın toplam 42 kitabı var. Bu kitapların 42'sinde de ayrı dünyalar var. Ben hiç bir kitabını diğerinden ayıramıyorum, hepsi benim evlatlarım. Babamın eserlerindeki bütün karakterlerde kendime dair bir şeyler bulabiliyorum.

 

—Sizce neden hala Orhan Kemal bu denli okunabilen ve sevilen bir yazar, onu diğer yazarlardan farklı kılan ne?

Orhan Kemal, bize içimizden bakıyor. Onun sıcaklığı, umudu ve iyimserliği kitaplarındaki her satırında olduğu sürece Orhan Kemal'in kitapları hep okunacaktır. Onun kitaplarında karamsarlık yoktur, karamsar neden olsun ki... Her zaman karanlıktaki bir ışığı yakalamıştır. Bundan sonrası artık okuyucuya kalmıştır. Buraya gelen pırıl pırıl Orhan Kemal hayranları görüyorum. Onlardaki aydınlığı hissedebiliyorum. Gençlerin elinde şu anda o kadar çok teknoloji var ki, gençlere her şey hazır sunuluyor. Ellerinde her şey var, sadece tek bir şeyleri yok; hayalleri yok. Hayalleri de bu kitaplardan elde edecekler. Orhan Kemal'in kitapları bu konuda gençlere yardım edecek. Hayal dediğim şey öyle ütopik, havada olan bir hayal dünyası değil. Ayakları yere basan genç kuşaklara Orhan Kemal rehber olacak. Ben gençlerden her zaman umutluyum. Çocuklar umudumuzdur. Onlar okuyacaklar, onlar aktaracaklar ve Orhan Kemal nesiller boyunca hep okunacak. Bugün, dünya üzerinde de çok ünlü yazarlar yaşadıkları dönemlerde anlaşılamamışlardır. Yıllar sonra öyle bir anlaşılmışlardır ki o dönemin moda olan yazarları, moda olan sanatçıları bir anda yok olmuşlardır. Dünyada böyle olmuştur Türkiye'de de böyle olacaktır. Onun için ben sadece Orhan Kemal’i yaptığımız bu çalışmalarla görünür kılıyorum. Orhan Kemal var, 94 yaşında ve yapıtlarıyla şu anda aramızda.    

  

—Türkiye’de yazarlar eskiden beri yazdıklarıyla ilgili sıkıntılar yaşamışlardır. Orhan Kemal’in de düşünceleri ve yazdıklarından dolayı hayatının bir bölümü hapishanede geçmiş. Bu konuyla ilgili düşünceleriniz nedir?

Türkiye'de bazı yazarlar Murtaza'nın deyimiyle muzır vatandaşlardır. Ve daima denetim altında tutulmalıdırlar. Yani Orhan Kemal bu sorunuzun cevabını 'Murtaza' ile vermiş.

Yazarlar ve sanatçılar kabında duramayan insanlardır. Bize güzellikleri sunan insanlardır. Tabi ki onların bazı düşünceleri bizim normal düşünce sistemimizin dışında olacaktır. İnsanın düşünce dünyasının gelişmesi böyledir. Aykırı fikirler her zaman olacaktır. Katılırsınız ya da katılmazsınız.  Bunları alıp o yıllarda hapse koymak hatta 2000'li yıllarda olacak şeyler değildir.   Ama üstadın kitaplarındaki 'umut' var ya bu olumsuzlukların hepsi bir gün aşılacak. Çağdaş ve bizi uygarlık yolunda yürütecek her düşüncenin bir gün bu ülkede de ışık hızıyla gideceğine ben inanıyorum.

Çünkü babam olsun, Nazım Hikmet olsun diğer yazarlar olsun insanların aydınlanması ve uygarlık yolunda daha kültürlü ilerlemesi için yüzlerce eser yazdılar. Bu olumsuzluklar ülkelerin sosyal gelişim hayatında görülen bir takım engellerdir.  Bunlar da aşılacaktır. Mesela Nazım Hikmet yıllarca hapislerde yattı daha sonra Kültür Bakanı onun 100. yaşını kutladı. Bu tip şeyler gelip geçicidir yani siyasiler, siyasi düşünceler bir gün silinip gider ama büyük sanatçılar hep kalır. Biz bugün Nazım Hikmet'e 28 yıl ceza veren insanları tanımıyoruz ama Nazım Hikmet'in şiirlerini okuyoruz. Babama mahkûmiyet verenleri tanımıyoruz ama 72.Koğuş'u okuyoruz. Yazarlar, sanatçılar bu yollardan geçecekler ama sonunda mutlaka onların güzel bir dünya olmasını istediği dönemler gelecektir. Bu 3–5 yıl sonra gelecek bir dönem değildir uzun bir süreçtir. Bizler göremeyiz ama gelecek nesiller bunu görecektir. Buna sonuna kadar inanıyorum.

 

—Geçtiğimiz yıl Nazım Hikmet'i konu alan 'Mavi Gözlü Dev' adlı film izleyicilerle buluştu. Babanızın da hayatını konu edinen bir filmin yapılmasını ister misiniz?

Babam, bizlere otobiyografik-roman anlamında 5 tane kitap vermiş.'Baba Evi', 'Avare Yıllar', 'Cemile', 'Dünya Evi' ve 'Arkadaş Islıkları'. Siz, babamla ilgili bir film yapmak istediğinizde zaten Orhan Kemal o filmin içinde oynamaya başlayacaktır. Mesela 'Mavi Gözlü Dev' demişken şunu söylemek istiyorum, filmde yansıtılan Orhan Kemal karakteri Nazım Hikmet'in yanında el pençe, sığıntı gibi duran bir insan. Hâlbuki işin gerçeği öyle değil. Babam ile Nazım Hikmet aynı koğuşta yatıyorlar, zaman zaman fikir tartışmaları yapıyorlar, ikisi de sürekli iç içe. Bu tür bir ortamda babamın Nazım Hikmet'in yanında süklüm püklüm oturması gibi bir şey söz konusu olamaz. Ben, 'Mavi Gözlü Dev' filmini genel olarak beğendiğimi söyleyebilirim ama dediğim gibi filmdeki Nazım Hikmet ile Orhan Kemal ilişkisi çok da doğru çizilmemiş. Orhan Kemal'in bir filmi yapılacak olursa onun eserleri ve bizler buradayız. Ebetteki fikirlerimizi söyleriz. Öyle bir teklif gelirse sıcak bakarız. Orhan Kemal adına yapılacak olan güzel şeyler bizleri çok mutlu eder.

 

—Son olarak neler söylemek istersiniz?

Evrensel okuyucularına şunu söylemek istiyorum, Orhan Kemal'in insan sevgisi her zaman üzerlerinde olsun. Sevginin tüm zorlukların üstesinden gelebileceğine inanıyorum. Orhan Kemal'in eserlerindeki sevgi, dostluk ve ümitle birlikte inanıyorum ki yarınlar hep güzel olacak.